Narcisme en begaafdheid
Voor deze blog heb ik me vooral gebaseerd op het webinar “Narcissism and the Gifted Soul” (georganiseerd door Talentissimo) van Heather Boorman. Ik vond haar invalshoek verhelderend en heb haar gevraagd of ik stukken van haar presentatie mocht “delen” en haar antwoord was: “Absolutely”;).
Zoals bij alles heb je ook bij narcisme gradaties en is “narcisme” niet sowieso verschrikkelijk.
Volgens Kernberg komt narcisme voor in twee vormen: goedaardig en kwaadaardig.
In deze blog zal ik voornamelijk over de “kwaadaardige” vorm spreken.
Afhankelijk van de auteur zijn er veel variaties van narcisme (Webb, 2016):
- gezond narcisme
- de overte (openlijke), grandioze versie die in de DSM werd opgenomen
- de coverte (verborgen), zorgzame narcist (veel vaker voorkomend)
- de vernietigende narcist (slechtste prognose, vanwege de sterke overlap met psychopathie)
In de DSM wordt de narcistische persoonlijkheidsstoornis omschreven als
“een persoonlijkheidsstoornis die wordt gekenmerkt door een overdreven gevoel van eigenwaarde, een sterke behoefte aan bewondering en een laag inlevingsvermogen. De stoornis kan worden gezien als de pathologische vorm van narcisme”
De openlijke vorm is meest gekend. De verborgen vorm is minder gekend, niettegenstaande deze veel voorkomt. Meestal hebben deze mensen een hoger IQ en kunnen ze dit lang “verborgen” houden.
Alle mensen met narcisme hebben hetzelfde doel: energie krijgen van anderen om zichzelf te vullen. Onderliggend is er een gevoel van leegte, een tekort aan zelfvertrouwen. Ze krijgen hun gevoel van leven via mensen rondom hen. Emotionele reacties bezorgen hen een gevoel van “leven”, ze voelen zich vollediger. Ook “gebruiken” ze anderen…
Omwille van bepaalde “supertraits” zijn begaafde mensen een ideale “target”. De supertraits die Heather benoemde, zijn:
- Empathie
- Integriteit
- Compassie
- Sterke morele principes
- Getalenteerd
- Intelligent
- Introspectief
- Zelftwijfel
- Kwetsbaarheden van het verleden
- Levendig
- Gevoelig
- Tolerant
- Emotioneel
Deze cirkel gaat meerdere keren rond, soms zelfs dagelijks.
IDEALIZATION
In het begin idealiseren ze hun “target”. Ze hebben weinig zelfkennis, ze bestuderen hun “target” en spiegelen… waardoor hun “target” het gevoel heeft dat er veel gemeenschappelijk is. Begaafde mensen zijn meer vatbaar omdat ze zich al hun ganse leven “anders” voelen en dan vinden ze (eindelijk) een “soulmate”.
Begaafde mensen kan je daar een stuk voor “wapenen” door hen al van jongs af aan te leren dat het OK is om anders te zijn, dat verschillen er mogen zijn… dat niet iedereen jou kan begrijpen…
Deze fase is een heel intense fase, alles gaat heel rap en die snelheid en intensiteit is een begaafde persoon gewoon. In die fase is het heel verstandig om zaken te vertragen, om zaken te checken.
Ook zijn veel dingen te mooi om waar te zijn, het lijkt wel een sprookje… de personen met narcisme spelen een bepaald personage omdat ze niet juist weten wie hun ware zelf is en laten hun “target” zich een prins of prinses voelen. Bij begaafde zielen is idealisme inherent aanwezig, vaak streven ze naar een ideale relatie en als er dan zo’n persoon lijkt te bestaan, dan lijkt dit voor hen een droomscenario.
In deze fase bestuderen de personen met narcisme hun “target”, niet enkel om te spiegelen maar ook om de onzekerheden te leren kennen (zaken die ze in de toekomst kunnen “gebruiken”). Nu gaan ze dit nog niet “uitspelen”, integendeel… ze gaan veel complimenten geven zodat hun “target” zich goed voelt.
In die fase is het voor begaafde personen van cruciaal belang om te luisteren naar hun lichaam, naar hun gevoel… Door de vele overexcitabilities hebben begaafde personen vaak gehoord dat ze “te” zijn, dat ze overdrijven waardoor ze soms twijfelen aan zichzelf en hun gevoel niet meer geloven.
Voor begaafde mensen is het ongelooflijk belangrijk om zelfcompassie te hebben, om zichzelf te aanvaarden en om te geloven in hun eigen potentieel. Hoe meer begaafde mensen zichzelf durven en kunnen zijn, hoe minder vatbaar ze zijn voor mensen met narcisme.
Mensen met verborgen narcisme vinden het heel belangrijk hoe de buitenwereld hen ziet en zullen daar ook alles voor doen, hun target ziet spijtig genoeg ook hun andere kant…
Met een persoon met narcisme is een “goede” relatie quasi onmogelijk want alles draait rond henzelf. Ook is het voor hen moeilijk om te veranderen omdat ze zo weinig zelfinzicht hebben.
DEVALUE
In deze fase leggen ze de schuld bij de “ander”. Bij personen met verborgen narcisme is dit allemaal subtieler. Begaafde mensen leggen de lat hoog voor zichzelf en denken veel na waardoor ze meer dan een “gemiddelde” persoon zichzelf in vraag zullen stellen.
Ook intimidatie komt voor. Soms kan een stille woede (“verborgen”) meer intimideren dan een gewelddadige (“open”).
In deze fase heb je ook “gaslighting” waardoor de begaafde persoon verward kan geraken. Ze maken gebruik van “fauxpologies”, “kettle logic” (het gebruik van contradictorische argumenten) en brengen de ander subtiel in diskrediet. Voor begaafde personen is het van cruciaal belang om in zichzelf te blijven geloven, om na te gaan waarom sommige zaken niet “kloppen”, waarom er geen vertrouwen is in die persoon. Vertrouwen is essentieel voor een “gezonde” relatie.
In die fase speelt de persoon met narcisme in op de onzekerheden die hij in de vorige fase gedetecteerd heeft.
Om erna “sympathie” terug te winnen, spelen ze een “slachtofferrol”. En de begaafde, compassievolle personen zijn daar heel gevoelig voor. In deze context verwees Heather naar het belang van “BOUNDARIED COMPASSION”.
“The most compassionate people are also the most boundaried” (Renée Brown)
En op een bepaald moment geven ze hun “target” terug hoop… door intermittent reinforcement…
“In het behaviorisme is intermitterende bekrachtiging een conditioneringsschema waarin een beloning of straf (versterking) niet elke keer wordt toegediend wanneer de gewenste reactie wordt uitgevoerd”.
Intermittent reinforcement versterkt de neurale paden meer dan wanneer iemand altijd een beloning krijgt!
Dit wordt bevestigd in experimenten waarbij de ene groep bij een bepaalde reactie soms een beloning kreeg en soms niet. De andere groep kreeg altijd een beloning. Als er gestopt werd met een beloning te geven, dan stopte de groep die altijd een beloning kreeg onmiddellijk. De andere groep (die soms een beloning kreeg) bleef maar doordoen omdat ze niet wisten of ze misschien toch een beloning zouden krijgen….
Voorafgaand aan een mogelijke beloning wordt er meer dopamine aangemaakt in de hersenen!
Dit is één van de oorzaken waarom het zo moeilijk is om te “breken” met personen met narcisme.
DISCARD
In deze fase negeren ze hun “target”, trekken ze zich terug, antwoorden ze niet meer,… hetgeen ongelooflijk pijnlijk kan zijn. Ook maken ze hun target “zwart” naar de buitenwereld en spelen ze een slachtofferrol…
Volgens Heather is de beste strategie “the grey rock strategy”: geen emotionele reacties meer tonen en geen hulp meer vragen.
Natuurlijk zijn niet enkel begaafde mensen vatbaar voor personen met narcisme! Ook andere mensen kunnen bepaalde “supertraits” hebben…
En ja ook begaafde mensen kunnen “gezond” of “ongezond” narcisme vertonen.
Er zijn raakvlakken tussen begaafdheid en narcisme… o.a. daarom mag de diagnose “narcistische persoonlijkheidsstoornis” niet te rap worden gegeven (Webb, 2016).
Begaafde mensen hebben soms “geleerd” om een façade op te bouwen of een bepaald personage te “spelen” om bij de groep te kunnen horen (Webb, 2014). Dit mag niet automatisch gelinkt worden aan narcisme omdat “erbij willen horen” een normale menselijke behoefte is…
Indien vragen of bedenkingen, neem gerust contact op
Bronnen
Webinar “Narcissism and the Gifted Soul” van Heather Boorman (georganiseerd door Talentissimo).
Webb, J.T. e.a. (2016). Misdiagnose en dubbeldiagnose bij hoogbegaafdheid. Assen: Koninklijke Van Gorcum.
Webb, J.T. (2013). Searching for Meaning: Idealism, bright minds, disillusionment, and hope. Tucson, AZ: Great Potential Press. (Eén van mijn favoriete boeken)
De meeste foto’s in deze blog zijn genomen in mijn “bureau”;)… mijn bureau is ongelooflijk uitgestrekt en gevarieerd…ik kan er uren in wandelen en fietsen;)
Foto 1: Kasteel van Poeke
Foto 2: In de buurt van de Meibosvijvers in Sijsele
Foto 4: Gemeneweidebeek in Assebroek
De derde foto ligt ver van mijn “bureau” (Nieuw-Zeeland;))