Onderpresteren en hoogbegaafdheid is een complex fenomeen dat in elke groep leerlingen voorkomt, maar het wordt vaak over het hoofd gezien. Dat is jammer, want door hoogbegaafdheid tijdig te erkennen, kan men problemen als onvoldoende prestaties, storend gedrag of een laag zelfbeeld voorkomen.
Zowel voor ouders als voor leerkrachten is het belangrijk om aandacht te hebben voor het welzijn en de uitdaging van het hoogbegaafde kind.
Het is belangrijk om kennis te hebben van het onderwerp. Het thema onderpresteren schokt veel ouders op onze avonden. Ze kennen de hoogbegaafdheid en de schoolproblemen van hun kind, maar niet het onderpresteren… tot ze er bij ons over leren. Dan ontstaan er heftige gesprekken, tranen en soms ook wanhoop.
Maar we merken ook dat veel ouders nadien de harde beslissingen aandurven omdat ze nu echt inzien dat hun hoogbegaafde kind meer nodig heeft.
Wat is Onderpresteren?
Onderpresteren bij hoogbegaafde leerlingen is een veelvoorkomend probleem. Verschillende onderzoeken tonen aan dat zo’n 15 tot 50 procent van hoogbegaafde leerlingen onder hun niveau presteert. Dit kan leiden tot verminderd welbevinden en zelfs schooluitval.
Er zijn twee vormen van onderpresteren. Bij absoluut onderpresteren laat een hoogbegaafde leerling erg lage resultaten zien, beneden het gemiddelde van de groep. Bij relatief onderpresteren leveren hoogbegaafde leerlingen gemiddelde of goede prestaties. Toch presteren ze onder, omdat ze eigenlijk nog veel beter zouden kunnen.
Je moet weten dat onderpresteren niet meteen opvalt. Het is dus lastig om het snel te zien. Maar als je de behoeften van hoogbegaafden kent, let je beter op de tekenen van onderpresteren.
Je kind kan al onderpresteren vanaf de kleuterklas of onderpresteren op de basisschool. Dit is vaak relatief onderpresteren. Je zoon of dochter doet niets voor de perfecte cijfers die ze krijgen. Dat is voor ons het belangrijkste teken!
Oorzaken van Onderpresteren?
Onderpresteren is vaak het gevolg van een combinatie van niet-cognitieve persoonlijkheidskenmerken en omstandigheden rondom het kind. Enkele oorzaken van onderpresteren zijn:
- Te weinig uitdaging en verveling
- Een verminderde motivatie
- Bang zijn om fouten te maken en niet als ‘slim’ te worden gezien wat we kennen als een fixed mindset
Prestaties aanpassen om bij de groep te horen of niet op te vallen - Onvoldoende beheersen of toepassen van effectieve leerstrategieën
- Een gebrek aan interesse of enthousiasme voor schoolse taken
- Een passieve of afwachtende houding in de klas
- Een lage mate van inzet of doorzettingsvermogen
- Het vermijden van uitdagingen of risico’s
- Het maken van slordige of onvolledige werken
- Het vertonen van negatief of storend gedrag
- Het uiten van zelfkritiek of twijfel aan eigen capaciteiten
- Het ervaren van stress of spanning
- Het hebben van een laag zelfvertrouwen of een laag zelfbeeld
Als je deze signalen herkent bij een hoogbegaafde leerling, is het raadzaam om de oorzaak en de ernst van het onderpresteren te achterhalen.
Hoe Onderpresteren te Voorkomen?
Het voorkomen van onderpresteren begint met het vroegtijdig herkennen van hoogbegaafdheid. Hier zijn enkele strategieën die je kunt toepassen om onderpresteren tegen te gaan:
- Aangepast onderwijs: Bied aangepast onderwijs aan buiten de klas, bijvoorbeeld via een plusklas.
- Aangepast materiaal: Bied hoogbegaafde leerlingen voldoende uitdaging door ze aangepast materiaal te geven.
- Voldoende begeleiding: Hoogbegaafde leerlingen hebben begeleiding nodig van hun leraar, ook al kunnen ze meer aan.
- Klas overslaan: Versnellen door een klas over te slaan is voor veel hoogbegaafde leerlingen een effectieve strategie om onderpresteren te voorkomen.
- Scholing voor leraren: Door scholing zijn leraren sneller en beter in staat om hoogbegaafdheid en onderpresteren te herkennen en om ook de juiste begeleiding aan te bieden.
Het is belangrijk om te onthouden dat elke hoogbegaafde leerling uniek is en dat wat voor de ene leerling werkt, misschien niet voor de andere werkt. Het is daarom essentieel om flexibel te zijn in je aanpak en open te staan voor feedback van de leerling zelf. Met de juiste ondersteuning kunnen hoogbegaafde leerlingen hun volledige potentieel bereiken en bloeien in de klas.
onderpresteren effectief aanpakken: Wat kan je doen? Stap 1: Kennis vergaren
Hoogbegaafdheid is een intensieve tweedaagse opleiding voor ouders die vragen hebben over hoogbegaafdheid bij hun kinderen. De opleiding behandelt verschillende onderwerpen zoals de complexiteit van hoogbegaafdheid, mindset, positieve discipline, onderpresteren, versnellen en snelle denkers. Het doel is om ouders te informeren en te begeleiden in hun zoektocht naar het begrijpen en ondersteunen van hun hoogbegaafde kinderen.
- Hoogbegaafdheid – Leraar24. https://www.leraar24.nl/dossiers/hoogbegaafdheid/.
- Onderpresteren door hoogbegaafden en wat je ertegen kunt doen. https://www.leraar24.nl/2625576/onderpresteren-door-hoogbegaafden-en-wat-je-ertegen-kunt-doen/.
- Hoe signaleer je hoogbegaafdheid? – Leraar24. https://www.leraar24.nl/2625616/hoe-signaleer-je-hoogbegaafdheid/.